zmiany w zasadach zwrotu nieruchomości wywłaszczonych

W dniu dzisiejszym (14 maja 2019) wchodzą w życie, uchwalone ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 roku o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, zmiany w zasadach zwrotu nieruchomości wywłaszczonych. Od dzisiaj również, dla przypadków opisanych ustawą zmieniającą, liczyć należy dwunastomiesięczny termin na ponowne złożenie wniosku o ich zwrot. Dla wszystkich, byłych właścicieli lub współwłaścicieli oraz ich spadkobierców dzisiaj zatem zaczyna bić zegar, który wyznacza czas pozostały dla skutecznego odzyskania niektórych dawno wywłaszczonych nieruchomości. 

Tylko nieruchomość, która stała się zbędna z punktu widzenia celu wywłaszczenia może zostać zwrócona

Warto pamiętać, że o zwrot nieruchomości wywłaszczonej można ubiegać się wówczas, kiedy stała się ona zbędna na cel wywłaszczenia przy czym za nieruchomość zbędną uznaje się taką, na której pomimo upływu lat siedmiu od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu wywłaszczenia, albo pomimo upływu lat dziesięciu od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, cel wywłaszczenia nie został zrealizowany. Jednocześnie, jeśli cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części nieruchomości – zwrotowi podlega pozostała jej część. Ostatnia norma jest o tyle ważna z punktu widzenia uprawnionych, że kiedy w drugiej połowie ubiegłego wieku projektowano wielkie budowy, nie zawsze były one wnikliwie analizowane a wywłaszczeń dokonywano jeszcze zanim powstały szczegółowe plany. Stąd często zdarzało się, że wywłaszczano znacznie większe obszary niż później zagospodarowywano. Między innymi na tym tle dochodzi do wielu sporów ponieważ tereny wywłaszczone pierwotnie na potrzeby budowy przedsiębiorstw następnie przeznaczano na przykład pod budowę osiedli mieszkaniowych czy infrastruktury z tymi przedsiębiorstwami niezwiązanej nie szanując uprawnień dawnych właścicieli. Oczywiście każdy z takich przypadków wymaga odrębnej analizy jednak również i wtedy istnieją możliwości skutecznego ubiegania się o zwrot nieruchomości.

O zwrot nieruchomości wywłaszczonej nie muszą ubiegać się łącznie wszyscy uprawnieni

Zgodnie z poprzednim brzmieniem odpowiednich przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz utrwaloną praktyką orzeczniczą, o zwrot wywłaszczonej nieruchomości mogli ubiegać się wyłącznie jej byli właściciele lub ich spadkobiercy a w przypadku, kiedy prawo właśności przysługiwało przed wywłaszczeniem kilku współwłaścicielom – wszyscy oni łącznie i zgodnie. Z podobną sytuacją – koniecznością zgodnego wystąpienia o zwrot przez wszystkich spadkobierców byłych właścicieli mieliśmy do czynienia wówczas, kiedy były właściciel zmarł a spadek po nim przejęło kilku spadkobierców. W takim wypadku do zwrotu często nie dochodziło z uwagi na brak zgodnego działania wszystkich uprawnionych, który nie musiał wynikać z niechęci do ubiegania się o zwrot ale choćby z braku kontaktu z którymkolwiek z nich. W obowiązującym od dzisiaj stanie prawnym właściwy organ ma obowiązek prowadzić postępowanie zwrotowe również w sytuacji, kiedy o zwrot zwróci się tylko jeden ze spadkobierców a inni bądź o zwrot nie chcą wystąpić bądź są nieznani z miejsca pobytu. W porównaniu z poprzednio obowiązującym stanem prawnym i utrwalonym orzecznictwem, które niejednokrotnie trzeba było przełamywać, ustawodawca jasno określił, że możliwe jest dokonanie zwrotu udziału w nieruchomości. Zmiana ta jest korzystna z punktu widzenia byłych współwłaścicieli lub ich spadkobierców – umożliwia działanie również w sytuacji, kiedy nie jest możliwe procedowanie wobec wszystkich uprawnionych. 

W wielu wypadkach termin na złożenie wniosku minie w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy

Oprócz korzystnych z punktu widzenia uprawnionych zmian, ustawodawca wprowadził jeszcze jedną, mniej korzystną, która jednocześnie niejako „przymusza” do aktywności wszystkich uprawnionych. Zgodnie bowiem z treścią art. 136 ust. 7 uprawnienie do zwrotu wygasa jeśli od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczne upłynęło lat dwadzieścia a uprawniony nie złożył wniosku. W takim wypadku właściwy organ nie ma również obowiązku powiadamiania oraz informowania o powzięciu zamiaru wykorzystania nieruchomości na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu.